مقاله بررسی ايمني سيستم‌ها

دسته بندي : فنی و مهندسی » صنایع
مقاله بررسي ايمني سيستم‌ها در 28 صفحه ورد قابل ويرايش

فهرست
مقدمه:
مفهوم ايمني سيستم:
تعاريف و اصطلاحات:
تئوري‌هاي حادثه:
تئوري انرژي:
شناسايي ريسك (Risk Recognition):
حذف يا كاهش ريسك:
اجراي فرآيند:
تجزيه و تحليل مقدماتي خطر:
زمان انجام P.H.A:
فرآيند اجراي PHA:
خطرات معمول:
برق گرفتگي
جدول تجزيه و تحليل مقدماتي خطر

تفسير نتايج

كنترل ريسك (Risk control)
كفش ايمني
عينك ايمني- تجهيزات تنفسي
پذيرش ريسك:
تعهدات مديريت:



مقدمه:

با روند شتابزده‌اي كه از نيمه دوم قرن بيستم در توسعه و گسترش سيستمهاي حساس و پيچيده بوجود آمد، اين ايده قوت يافت كه براي ارزيابي ايمني سيستمها ديگر نمي‌توان منتظر وقوع حوادث شد تا بتوان از طريق تجزيه و تحليل آن نقاط ضعف سيستم را شناسايي و برطرف كرد و لذا سعي گرديد كه روشهايي براي ارزيابي ايمني ابداع شود كه قادر باشند پتانسيل وقوع خطر را قبل از عمليات سيستم شناسايي نمايند كه نتيجه اين تلاشها به شكل گرفتن علم «ايمني سيستم‌ها» منجر شد كه براساس يك برنامه طرح‌ريزي شده، قانونمند و سازماندهي شده و در قالب يك فرايند «پيش گيرنده» قرار داد.

از طرف ديگر با وجود همگاني گسترش صنايع با توسعه و تقويت علم ايمني در كشورهاي توسعه يافته، در كشور ما علي‌رغم تلاشهاي زيادي كه در راه گسترش صنايع مختلف مبذول گرديده است، بعد اساسي «ايمني صنايع بدست فراموشي سپرده شده و يا حداقل بصورت سطحي بدان پرداخته شده بطوريكه متأسفانه در اغلب اوقات در حد آناليز حوادث آنهم در حد يك بعدي و در راستاي سلب مسئوليت از مديران رده بالا و مقصر جلوه دادن بعضي ديگر متوقف مانده است كه در اين پروژه سعي مي‌‌شود با معرفي يكي از تكنيك‌هاي قانونمند كه بر پايه فلسفه «پيش گيرنده» قرار دارد به تجزيه و تحليل مقدماتي خطر اين شركت پرداخت.


مفهوم ايمني سيستم:

عبارت است از بكارگيري مهارتهاي فني و مديريتي ويژه در قالبي نظام‌مند و آينده‌نگر به منظور شناسايي و كنترل خطرات موجود در طول عمر يك پروژه، برنامه يا فعاليت بعبارت ساده‌تر ايمني سيستم عبارت است از فرايند تجزيه و تحليل خطرات و كنترل آنها كه از فاز ايده سيستم شروع و در كل فازهاي طراحي، ساخت، آزمايش، استفاده و كنار گذاشتن آن ادامه يابد.

لازم به ذكر است كه كاربرد درست ايمني سيستم نيازمند بكارگيري دقيق روشهاي مهندسي به همراه كنترل‌هاي مديريتي لازم جهت اطمينان از كاربرد دقيق و اقتصادي آنهاست لذا فعاليتهاي ايمني سيستم را مي‌توان در دو دسته كلي فعاليتهاي مهندسي، فعاليتهاي مديريتي تقسيم‌بندي كرد.

تعاريف و اصطلاحات:

- ايمني: در فرهنگ لغات اصطلاح ايمني به معني امنيت، آسايش، سلامتي و…آمده است و از نظر تعريف عبارتست از ميزان يا درجه فرار از خطر. ايمني كامل يعني مصونيت در برابر هر نوع آسيب، جراحت و نابودي كه با توجه تغييرپذيري ذاتي انسان و غير قابل پيش‌بيني بودن كامل اعمال و رفتار او و همچنين علل ديگر به نظر مي‌رسد كه هيچگاه ايمني صددرصد حتي براي يك دوره اصطلاحاتي نظير«پيشرفت ايمني»، «ارتقاء ايمني» و «ايمن‌تر» و… استفاده مي‌كنند.

- سيستم: عبارتست از مجموعه افراد، تجهيزات، قوانين، روشها و دستورالعملها به منظور اجراي يك فعاليت معين دريك محيط خاص كنار يكديگر قرار مي‌گيرند.

- ايمني سيستم: استفاده از يك حد بهينه و مطلوب از ايمني با بكارگيري اصول مهندسي و مديريت ايمني سيستم جهت كسب ابتكار عمل و غلبه بر مسائل حاد عملياتي در طول چرخه عمر سيستم.

- خطر: به شرايطي اطلاق مي‌شود كه پتانسيل رساندن آسيب و صدمه به كاركنان، خسارات به وسايل، تجهيزات، ساختمانها و از بين بردن مواد يا كاهش قدرت كارآيي در اجراي يك عمل از قبل تعيين شده باشد.

- شدت خطر: عبارتست از يك توصيف طبقه‌بندي شده از سطح خطرات بر اساس پتانسيل واقعي يا مشاهده شده آنها در ايجاد جراحت، صدمه و يا آسيب.

- احتمال خطر: عبارتست از امكان بروز شرايط خاص در يك وضعيت معين يا محيط كاري.

- حادثه: واقعه برنامه‌ريزي نشده و بعضاً صدمه‌آفرين يا خسارت رسان كه انجام، پيشرفت، يا ادامه طبيعي يك فعاليت يا كار مختل مي‌سازد و همواره در اثر يك عمل يا كار نا‌ايمن يا شرايط ناايمن و يا تركيبي از آن دو به وقوع مي‌پيوندد.

- شبه حادثه: رويدادهايي هستند كه هر چند مي‌توانند باعث صدمه و يا جراحت شوند ولي به موارد ذكر شده منجر نشده و به اصطلاح به خير مي‌گذرند.

- اعمال ناايمن: تخطي از يك روش يا عمل معمول، صحيح و قابل قبول، قرارگرفتن غير ضروري در معرض يك خطر يا انجام كاري كه سطح ايمني را از حد طبيعي پايين مي‌آورد، عمل يا كار ناايمن ناميده مي‌شود.

- شرايط ناايمن: شرايط فيزيكي كه در صورت تصحيح نشدن ممكن است به حادثه منجر شود.

- خطاي انساني: ناتواني در انجام وظايف ضروري (يا انجام يك فعاليت ممنوع) كه ممكن است باعث به هم خوردن فعاليتهاي برنامه ريزي شده و صدمه به تجهيزات يا اموال بشود.

- ريسك: عبارتست از امكان وقوع حادثه بر حسب احتمال وقوع و شدت آن.

- شكست يا نقض: عدم توانايي يك جزء، وسيله يا سيستم در اجراي عملكرد مورد انتظار و يا انجام يك عمل يا فعل ناخواسته را تقض يا شكست گويند. به عنوان مثال بصدا در نيامدن زنگ اعلام آتش‌سوزي در موقع حريق و يا بصدا در آمدن آن در مواقع غيرضروري هر دو نقض محسوب مي‌شوند.

- قابليت اعتماد: عبارت از حد اطميناني است كه يك محصول يا سيستم مي‌تواند كاركرد معين خود را تحت شرايط عملياتي و محيطي از پيش تعريف شده براي يك مدت معين انجام دهد.


تئوري‌هاي حادثه:

تئوري‌هاي متعددي در خصوص بروز حوادث توسط محققين ارائه شده است كه هر كدام برروي پارامتري تأكيد دارند. ذكر اين نكته ضروري است كه هيچكدام از تئوري‌هاي فوق نمي‌توانند بيانگر احتمال وقوع كل حادثه باشند.

بر اساس اين نظريه، هر نظام توليدي و خدماتي از سه فاكتور انسان، محيط، ابزار تشكيل شده است. انسان در محيط تدارك شده براي توليد يا به كارگيري ابزار مبادرت به فعل مثبت توليد نمود و محصول با كيفيت و كميت پيش بيني شده را با ارائه تصميمات سازنده توليد مي نمايد. انتخاب غلط هر يك از عوامل سه‌گانه فوق، اتخاذ تصميمات غلط و حضور عوامل تنش ساز در ارتباط صحيح اين سه تاثير و كاربه همراه حادثه خواهد بود.

تئوري نظام تصميم‌گيري:

بر اساس اين تئوري وجود خطرات مختلف در پيرامون انسان بطور بالقوه است در صورت طي يك فرآيند رواني- فيزيولوژيكي، اگر پاسخ به شرايط ايجاد شده مثبت باشد خطر بصورت بالقوه ثابت مانده و اعمال بي‌خطر انجام مي‌پذيرد. در غير اينصورت در هر مرحله جواب منفي مي‌باشد، خطر بالقوه به بالفعل تبديل مي‌شود.

تئوري انرژي:

William Haddon ارائه‌گر نظريه فوق اعتقاد داشت كه حوادث و جراحات در اثر انتقال انرژي بوجود مي‌آيند، آتش‌سوزي‌ها، طوفان‌ها، تصادفات، انفجارات از جمله مثال‌هاي خوب براي اين تئوري مي‌باشند. تئوري انرژي بيان مي‌كند كه نوع و شدت جراحات به ميزان انرژي منتقله بستگي دارد، گاهي اوقات اين تئوري به نام تئوري آزادسازي انرژي نيز خوانده مي‌شود.

جدول تجزيه و تحليل مقدماتي خطر

همانطور كه گفته شد جدول P.H.A از هفت ستون تشكيل شده كه در صفحه بعد ارائه مي‌گردد. براي پر كردن فرم P.H.A مي‌توان از چك سيستم‌هاي مختلف خطر استفاده كرد. همچنين لازم است يك سري سؤالات مانند سؤالات زير جواب داده شود.

1- وظيفه اصلي سيستم چيست و چه كاري سيستم نبايد انجام دهد؟

2- آيا در اين فرآيند و سيستم، افراد تماس مستقيم با فرآيند دارند؟

3- آيا آئين‌نامه‌ها و قوانين كار براي كار سيستم وجود دارد؟ (اگر وجود دارد بايد بررسي شود)

4- آيا سيستم مورد نظر قبلاً‌ با سيستم‌هاي مشابه مقايسه شده است در غير اين صورت بايد از سيستم‌هاي مشابه و تجربياتي كه افراد از سيستم‌هاي مشابه دارند استفاده نمود؟

5- محصول نهايي سيستم مواد اوليه و مواد بينابيني چه هستند؟

6- در اين فرآيند، ضايعات چه مي‌كنند؟

7- در سيستم مورد نظر منابع انرژي كدامند؟

8- چه حفاظهايي براي دستگاه و منابع انرژي وجود دارد؟

9- آمار وميزان حوادث ناگوار سيستم چقدر است؟

10- چگونه بايد خطرات مختلف را بررسي نمود؟

11- علتهاي ايجاد خطرات كدامند؟

نكته‌اي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه براي پر كردن فرمهاي P.H.A علاوه بر پاسخ به سؤالات مختلف (بالا) بهتر است فرم P.H.M و P.H.L نيز پر شود. در واقع در اين ماتريس 10 خطر اصلي و 6 نقص ساختاري اصلي كه البته بسته به نوع سيسم مي‌توانيم تغييراتي در اين جدول بدهيم و فرمها و جداول را متناسب با فرآيند مورد بررسي تغيير دهيم. در واقع فرم P.H.M راهنمايي براي پر كردن فرم P.H.L مي‌باشد و فرم P.H.L راهنمايي براي پر كردن P.H.A مي‌باشد.

جدول P.H.L تقريباً همانند جدول P.H.A مي‌باشد. با اين تفاوت كه فاقد ستون بررسي است. همچنين ستون آخر در فرم P.H.L مربوط به ستون ملاحظات است. ولي ستون آخر در P.H.A مربوط به پيشنهادات مي‌باشد. در پر كردن جداول P.H.A، پر كردن P.H.L و P.H.M يا سيستمهاي مختلف خطر اجباري نيست بلكه همه آنها راهنمايي براي پر كردن فرم P.H.A مي‌باشند. مثلاً‌ تمام خطراتي كه در P.H.L آورده مي‌شوند به P.H.A انتقال نمي‌يابند بلكه آنچه مهمترين آنها را دارد P.H.A مي‌شود و پيشنهاد منطقي و قابل اجرا بيان مي‌شود.


تفسير نتايج

· ريخت و پاش كارگاهي (با طبقه ريسك 4B):

با توجه به اينكه صدمات حاصل از ريخت و پاش كارگاهي مي‌تواند جزئي باشد و احتمال وقوع حادثه بصورت چندين بار در طول عمر سيستم باشد، كه بر اساس ماتريكس بررسي خطر خطري با طبقه 4B قابل قبول است ولي نياز به تجديد نظر دارد.

· عدم استفاده از وسايل حفاظت فردي (با طبقه ريسك 4B)

عدم استفاده از وسايل حفاظت فردي مي‌تواند باعث بروز خسارت جسماني و جسماني و بيماري شغلي شود و از نظر احتمال وقوع چندين بار در طول عمر سيستم مي‌تواند رخ دهد كه بر اساس ماتريكس بررسي خطر طبقه ريسك B3 ، مطلوب است.

· عدم تهيه ماسك تنفسي مناسب براي كارگران با طبقه ريسك B2.

عدم تهيه ماسك تنفسي مناسب براي كارگران مي‌تواند سبب بروز انواع بيماريهاي ريوي و خوني بر اثر انتشار و در نتيجه استنشاق بخارات سمي و … شود و از نظر احتمال وقوع،‌ مي‌تواند در طول عمر سيستم چندين بار رخ دهد كه بر اساس ماتريكس بررسي خطر با طبقه B2 غير قابل قبول است.

· گرماي زياد با طبقه ريسك D3

گرماي زياد ناشي از عمليات جوشكاري مي‌تواند باعث گرمازدگي و يا ساير بيماريهاي ناشي از گرما شود و احتمال وقوع آن در طول عمر سيستم هر چند خيلي كم ولي وجود دارد. بر اساس ماتريكس بررسي خطر طبقه ريسك 3D قابل قبول است ولي نياز به تجديد نظر دارد.

· حمل بارهاي سنگين به صورت دستي با طبقه ديسك 2E

حمل بارهاي سنگين به صورت دستي مي تواند باعث بروز عوارض و ناراحتي هاي اسكلتي عضلاني شود كه در طول عمر سيستم به ندرت رخ مي دهد كه براساس ماتريكس بررسي خطر قابل قبول و بي نياز به تجديدنظر دارد. و طبقه ديسك آن 2E مي باشد.